Samowola budowlana, czyli dlaczego przez rozpoczęciem prac budowlanych warto odwiedzić urząd

Nielegalne wykonywanie prac budowlanych to poważne wykroczenie, które w Polsce uznawane jest za przestępstwo. Jak się okazuje, dosyć często popełniane jest nieświadomie. Wszystko przez definicję samowoli pochodzącą z prawa budowlanego, która określa bardzo szeroki zakres czynności budowlanych uznawanych za nielegalne

Określenie samowoli budowlanej swoim zasięgiem obejmuje wszystkie inwestycje realizowane bez wcześniejszego zgłoszenia lub uzyskania pozwolenia na budowę (budowy, rozbudowy, nadbudowy, przebudowy, adaptacje oraz rozbiórki). Nie każdy z nas zdaje sobie sprawę, że aby dobudować taras lub wymienić dach w swoim domu sprawę należy zgłosić do urzędu. Za niezgodną z prawem uznaje się również sytuację, w której inwestycja jest realizowana:

• mimo sprzeciwu wydanego przez Starostę,
• bez wprowadzenia zmian w projekcie budowlanym,
• bez prowadzonego dziennika budowy,
• bez nadzoru kierownika budowy.

Nielegalna jest również zmiana sposobu użytkowania budynku oraz jego użytkowanie bez uprzedniego uzyskania pozwolenia. Nie ma przy tym znaczenia, jaki rodzaj budynku zostanie przez nas wybudowany. Za samowolę mogą zostać uznane zarówno domy jednorodzinne, jak również garaże, hale czy biurowce.

Co grozi za samowolę?

Kary za bezprawną budowę budynków są bardzo surowe. Warto więc przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac upewnić się w urzędzie, czy nasze działania na pewno będą legalne. Czasami złożenie kilku dokumentów w urzędzie pozwala zaoszczędzić wiele nerwów. Kary przewidziane dla osób, które nielegalnie prowadzą prace budowlane to: ograniczenie wolności od 1 do 12 miesięcy, pozbawienie wolności do dwóch lat, kara grzywny (może osiągnąć zawrotną kwotę nawet kilkuset tysięcy) lub nakaz rozbiórki samowoli na własny koszt. Przestępstwo polegające na samowolnie zrealizowanej budowie, zgodnie z polskim prawem nie ulega przedawnieniu. Osoby, które mają na sumieniu takie przewinienie nie mogą zakładać, że po upływie kilku lat nie zostaną pociągnięte do odpowiedzialności.

Jak zalegalizować samowolę?

Żeby móc zalegalizować samowolę budowlaną, musi istnieć realna możliwość doprowadzenia budynku do stanu, który będzie zgodny z prawem. Przede wszystkim obiekt powinien być zbudowany zgodnie z obowiązującymi na danym terenie przepisami Miejscowego Planu Zagospodarowania Przestrzennego lub wydanymi warunkami zabudowy, (jeśli plan nie został uchwalony). Ponadto budynek musi spełniać odpowiednie warunki techniczne zgodne z przepisami prawa budowlanego. Podanie o zalegalizowanie samowoli należy złożyć w Powiatowym lub Wojewódzkim Inspektoracie Nadzoru Budowlanego. Do wniosku załączamy następujące dokumenty:

• zaświadczenie o zgodności powstałego budynku z MPZP lub decyzją o WZ,
• projekt budowlany sporządzony przez projektanta wraz z informacją, jakie prace zostały już wykonane a jakie jeszcze nie,
• projekt/plan zagospodarowania działki lub terenu wykonany przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane,
• szkice i rysunki w zależności od potrzeb,
• pozostałe opinie, uzgodnienia oraz pozwolenia,
• zgłoszenie, – jeżeli budowa budynku wymagała jedynie zgłoszenia,
• oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane.

W zależności od rodzaju budynku zestaw dokumentów może być nieco inny. Przed wizytą w urzędzie watro jest wcześniej zadzwonić, aby upewnić się, jakie dokumenty będą wymagane. Jeżeli nasz wniosek zostanie pozytywnie rozpatrzony, zostaniemy zobowiązani do zapłacenia opłaty legalizacyjnej. Jeśli jej nie uregulujemy, organ rozpatrujący wyda nakaz rozbiórki budynku.

Ile kosztuje opłata legalizacyjna?

W 2015 roku pojawiły się zmiany w przepisach prawa dotyczących legalizacji, w wyniku których opłaty legalizacyjne dla większości budynków zostały znacznie obniżone. Po zmianach należność, jaką musimy zapłacić w przypadku budynku, dla którego wymagane jest jedynie zgłoszenie budowy wynosić będzie od 2,5 do 5 tysięcy złotych. Zalegalizowanie budynków, dla których wymagane jest pozwolenie na budowę wciąż będzie jednak obarczone wysokimi kosztami – opłaty wahać się będą od 5 do nawet kilkuset tysięcy złotych. Ostatecznie wysokość należności zależeć będzie przede wszystkim od rodzaju oraz wielkości obiektu. Wystawiony przez urząd rachunek musi być zapłacony ciągu 7 dni od doręczenia postanowienia o określeniu jego kwoty.

Kiedy nie można zalegalizować samowoli budowlanej?

Nakaz rozbiórki wydawany jest w przypadku, gdy organ rozpatrujący wniosek stwierdzi, że budynek jest wybudowany niezgodnie z przepisami prawa miejscowego oraz budowlanego. Druga zasada ma zastosowanie zwłaszcza, gdy obiekt budowlany może powodować zagrożenie, dla ludzi, ich własności lub walorów użytkowych otoczenia. Jeżeli nie ma możliwości usunięcia przyczyny zagrożenia, budynek musi być niezwłocznie rozebrany. Organ może również wydać nakaz rozbiórki w celu uporządkowania terenu. Najczęściej dochodzi do tego w sytuacji, gdy obiekt jest nieużytkowany lub nie został przez wiele lat wykończony. Właściciel samowoli powinien przystąpić do jej rozbiórki w ciągu 6 tygodni od otrzymania decyzji. Jeśli nie zastosuje się do nakazu, organ może ukarać go grzywną lub zlecić wykonanie rozbiórki firmie zewnętrznej na jego koszt.

Karolina Pełka