Dodatkowe koszty zakupu nieruchomości

Sam koszt zakupu mieszkania lub domu to nie wszystko – czekają nas jeszcze liczne koszty dodatkowe związane z finalizacją transakcji. Mogą one podnieść koszt całkowity takiej operacji nawet o 10 procent

Prowizja agenta nieruchomości

Jeżeli w poszukiwaniu mieszkania lub domu pomagał nam pośrednik, musimy zapłacić mu za jego usługi stosowną prowizję. Jej wysokość nie jest regulowana żadnymi przepisami – płacimy taką prowizję, na jaką zgodziliśmy się, podpisując umowę z agentem. Zwyczajowo jest to od 1,5 do 3 proc. ceny nieruchomości. W przypadku lokalu kupionego za 350 000 zł prowizja 3-procentowa to aż 10 500 zł, które musimy włożyć do kieszeni pośrednika. Wysokość prowizji można oczywiście negocjować, ale pamiętajmy, że należy to zrobić przed podpisaniem umowy. Warto też mieć na uwadze, że coraz więcej dużych sieci agencji (np. Metrohouse & Partnerzy) nie pobiera prowizji od kupującego, pobierając opłaty tylko od właściciela sprzedawanego mieszkania.

Taksa notarialna

Każda umowa kupna-sprzedaży nieruchomości musi być zawarta w formie aktu notarialnego (z jednym wyjątkiem – w przypadku zakupu nowego mieszkania spółdzielczego otrzymuje się tzw. przydział mieszkania i odwiedzać notariusza nie trzeba). Za sporządzenie takiej umowy notariusz oczywiście pobiera wynagrodzenie, czyli taksę notarialną. Jej maksymalna wysokość zależy od podanego przez strony umowy wartości przedmiotu czynności notarialnej i jest ustalona przez prawo – patrz niżej. W praktyce notariusze prawie zawsze pobierają dozwolone maksimum. Przyjętym zwyczajem jest, że strony ustalają w umowie, że koszty jej zawarcia ponosi kupujący i to on uiszcza taksę notarialną i inne opłaty pobierane przez notariusza. Do taksy notarialnej dolicza się podatek VAT w wysokości 22 proc. Oczywiście można próbować negocjować z notariuszem obniżenie taksy, jednak niewielu się na to zgadza, jeśli nie mają do czynienia z nieruchomościami o ogromnej wartości.

W kilku przypadkach notariusz pobierze połowę maksymalnej taksy – będzie tak przy zakupie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu albo przy zakupie samodzielnego lokalu mieszkalnego w rozumieniu ustawy o własności lokali będącego odrębną nieruchomością z założoną własną księgą wieczystą, jak również przy zakupie budynku mieszkalnego jednorodzinnego w rozumieniu przepisów prawa budowlanego. Połowę taksy zapłacimy też przy umowie sprzedaży nieruchomości działki budowlanej w rozumieniu przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przy zawieraniu szczególnego rodzaju umowy deweloperskiej uregulowanej w art. 9 ustawy o własności lokali.

W ostatnich latach bardzo popularne wśród kupujących stały się umowy przedwstępne kupna nieruchomości, zabezpieczające prawa kupujących do lokalu, jeżeli zostały podpisane w formie notarialnej. Jeśli któraś ze stron po zawarciu takiej umowy rozmyśli się i odmówi zawarcia umowy ostatecznej, druga strona będzie mogła wyegzekwować jej zawarcie na drodze sądowej. Przed zawarciem takiej umowy należy ustalić z notariuszem, czy od umowy przedwstępnej pobiera połowę taksy maksymalnej, czy opłatę w pełnej wysokości. Z reguły pobierana jest połowa opłaty od umowy przedwstępnej, a następnie przy zawieraniu umowy przyrzeczonej także taksa w wysokości połowy stawki maksymalnej.

Maksymalna stawka taksy notarialnej wynosi od wartości:

• do 3 000 zł – 100 zł;
• powyżej 3 000 zł do 10000 zł – 100 zł + 3 proc. od nadwyżki powyżej 3 000 zł;
• powyżej 10 000 zł do 30 000 zł – 310 zł + 2 proc. od nadwyżki powyżej 10 000 zł;
• powyżej 30 000 zł do 60 000 zł – 710 zł + 1 proc. od nadwyżki powyżej 30 000 zł;
• powyżej 60 000 zł do 1 000 000 zł – 1010 zł + 0,4 proc. od nadwyżki powyżej 60 000 zł;
• powyżej 1 000 000 zł do 2 000 000 zł – 4 770 zł + 0,2 proc. od nadwyżki powyżej 1 000 000 zł;
• powyżej 2 000 000 zł – 6 770 zł + 0,25 proc. od nadwyżki powyżej 2 000.000 zł, nie więcej jednak niż 10 000 zł, a w przypadku czynności dokonywanych pomiędzy osobami zaliczonymi do I grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn nie więcej niż 7 500 zł.

Przykładowo, maksymalna wysokość taksy notarialnej przy umowie sprzedaży mieszkania za 350 000 zł wynosi 1010 zł + ((350000-60000)*0,4 proc.), czyli 2170 zł. Po doliczeniu 22 proc. podatku VAT maksymalna taksa notarialna wyniesie więc 2 647,40 zł.

Wypisy aktów notarialnych

Notariuszowi musimy także zapłacić za wypisy aktów notarialnych w wysokości 6 zł + 22 proc. VAT za każdą rozpoczętą stronę (uwaga – za stronę uważa się tekst obejmujący nie mniej niż 25 linijek!). Wysokość opłaty zależy od objętości umowy, która z reguły nie przekracza 10-16 stron. Przy umowie sprzedaży nieruchomości notariusz sporządza pięć wypisów (dla sprzedającego, kupującego, do ksiąg wieczystych, urzędu skarbowego i ewidencji gruntów w starostwie powiatowym, w przypadku mieszkań spółdzielczych szósty wypis otrzymuje spółdzielnia), za które zwyczajowo płaci kupujący. Tak więc w przypadku aktów 10-stronicowych, za same wypisy zapłacimy notariuszowi 366 zł.

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Kupując nieruchomość na rynku pierwotnym (od dewelopera) zapłacimy w jego cenie podatek VAT 7 proc. Nie musimy wtedy dodatkowo płacić podatku od czynności cywilnoprawnych. Obowiązuje on nas jednak (i tylko nas jako kupujących, przed 2007 rokiem podatek ten obciążał obie strony umowy solidarnie) w przypadku zakupu na rynku wtórnym. Stawka podatku wynosi 2 proc. rynkowej wartości nieruchomości. Podatek pobiera notariusz. W przypadku naszego przykładowego mieszkania za 350 000 zł zostawimy u notariusza kolejne 7 000 zł.

Niektórzy, spisując umowę kupna nieruchomości, celowo zaniżają wpisaną do umowy cenę po to, żeby zapłacić mniejsze opłaty, które są liczone od wartości nieruchomości. Trzeba jednak pamiętać, że podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy, powodujące uszczuplenie podatku, jest przestępstwem skarbowym, za które może nam grozić odpowiedzialność karna. Zgadzając się na to, sprzedający ryzykuje, że otrzyma w rzeczywistości mniej pieniędzy, gdy druga strona transakcji wykorzysta zapis w umowie na swoją korzyść i odmówi zapłaty powyżej wymienionej i potwierdzonej przez notariusza kwoty.

Poza tym – ponieważ podatek od czynności cywilnoprawnych pobiera się od wartości rynkowej rzeczy sprzedawanej – jeśli w ciągu pięciu lat od transakcji urząd skarbowy uzna, że cena w umowie odbiega od rynkowej, może (niezależnie od ewentualnych konsekwencji karnych) wezwać nas do jej podwyższenia lub obniżenia w terminie 14 dni od dnia doręczenia wezwania. Jednocześnie urząd musi podać swoją wstępną wycenę. Jeżeli podatnik nie zastosuje się do tego wezwania, wówczas urząd powołuje biegłego, który wyceni przedmiot umowy. Jeśli owa wycena będzie różnić się od wartości przedmiotu transakcji podanej w akcie notarialnym i urząd skarbowy ustali podatek na wyższym poziomie, wówczas przysyła wezwanie do dopłaty różnicy w podatku (uwaga – wraz z odsetkami za zwłokę!). Jeżeli jednak cena, którą ustali powołany przez urząd biegły rzeczoznawca, będzie wyższa o co najmniej 33 proc. od ceny w umowie, to dodatkowo kupujący będzie musiał pokryć koszty powołania biegłego (czyli ok. 500 zł w przypadku mieszkań i 1000 zł dla domów). Od decyzji urzędu możesz odwołać się do lokalnej Izby Skarbowej, a gdy to nie pomoże – do NSA. Wszystkie opłaty związane z transakcją zwyczajowo ponosi nabywca, ale zależy to wyłącznie od postanowień umowy. Strony mogą więc umówić się, że karne opłaty ponoszą np. po połowie albo że zapłaci je w całości sprzedający. Uwaga – może się zdarzyć, że wycena biegłego rzeczoznawcy będzie niższa od ceny wpisanej do aktu. Wówczas urząd będzie musiał zwrócić nadpłacony podatek.

Oczywiście pomysłowi rodacy mają swoje sposoby, aby przykry obowiązek płacenia podatku minimalizować – na przykład wpisują do aktu notarialnego, że mieszkanie jest do generalnego remontu, mimo, że lokal jest w dobrym stanie. Jeśli kupiłeś/aś „okazyjnie” mieszkanie na rynku wtórnym do remontu, a boisz się kłopotów ze skarbówką – sfotografuj je przed remontem. Staraj się zrobić zdjęcia tak, żeby w jak najpełniejszy sposób pokazały, w jakim jest złym stanie. Koncentruj się na zaciekach, pęknięciach, pokazaniu łazienki bez glazury, drewnianej podłogi przed cyklinowaniem itp.

Wpisy do księgi wieczystej (opłaty sądowe)

U notariusza trzeba też będzie zapłacić opłatę sądową za wpisanie nas (czyli nowych właścicieli) do księgi wieczystej. Wynosi ona 200 zł + 22 proc. VAT, czyli 244 zł. Jeśli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej i trzeba to dopiero zrobić, należy dodatkowo zapłacić opłatę sądową w wysokości 60 zł + VAT (73,20 zł) od wniosku o założenie księgi wieczystej. Uwaga – jeśli nieruchomość objęta spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu mieszkalnego ma założoną księgę wieczystą, to opłata sądowa (wspomniane 244 zł) występuje! W przypadku, gdy przedmiotem nabycia jest udział w nieruchomości, opłata sądowa wynosi część opłaty stałej w wysokości 200 zł, proporcjonalną do wysokości udziału, ale nie mniej niż 100 zł (oczywiście plus 22 proc. podatku VAT) Jeśli natomiast nabywana jest nieruchomość rolna o powierzchni do 5 ha, opłata sądowa wynosi 150 zł (183 zł z VAT-em) Ponieważ obecnie na dużej części terenów Polski brak jest planów zagospodarowania przestrzennego, większość działek pod budownictwo jednorodzinne ma status „działki rolnej”, więc w tym przypadku obowiązuje ta niższa opłata.

Hipoteka

Według badań „Polski Rynek Mieszkaniowy – Popyt i preferencje nabywców” przeprowadzanych przez firmę Nowy Adres S.A. i niezależny instytut badawczy Gfk Polonia, ponad połowa (52 proc.) transakcji zakupu nieruchomości mieszkaniowych finansowana jest poprzez zaciągnięcie kredytu zabezpieczonego hipoteką na nabytej nieruchomości. W terminie 14 dni od złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki na rzecz banku kredytobiorca musi złożyć w urzędzie skarbowym stosowną deklarację oraz zapłacić podatek od czynności cywilnoprawnych. Stawka podatku przy hipotece zwykłej (na zabezpieczenie wierzytelności istniejących) wynosi 0,1 proc. kwoty zabezpieczonej wierzytelności. Przykładowo, nasze mieszkanie za 350 000 zł finansujemy całości z kredytu hipotecznego. Bank domaga się od nas zgody na ustanowienie hipoteki zwykłej na taką kwotę. Podstawą opodatkowania będzie tu więc 350 tys. zł. Zapłacisz 0,1 proc. od 350 tys. zł, czyli 350 zł. Przy hipotece kaucyjnej (zabezpieczającej wierzytelności o wysokości nieustalonej) podatek wynosi 19 zł. Hipoteka powstaje z chwilą wpisu w księdze wieczystej. Opłata sądowa od wniosku o wpis hipoteki to – podobnie jak przy innych wpisach – 200 zł + 22 proc. VAT (244 zł). Jeśli bank wymaga ustanowienia zarówno hipoteki zwykłej, jak i kaucyjnej, trzeba będzie zapłacić łącznie 400 zł + plus VAT, czyli 488 zł.

Dodatkowe koszty bankowe

Oczywiście do dodatkowych kosztów zakupu nieruchomości trzeba też zaliczyć wszelkiego rodzaju powinności wynikające ze sposobu finansowania takiej inwestycji. Jeśli korzystamy z kredytu hipotecznego, bank obciąży nas 1-3 procentową prowizją za jego udzielenie, będziemy musieli również wykupić polisę ubezpieczeniową za mieszkanie, ubezpieczenie pomostowe do czasu wpisania hipoteki do księgi wieczystej, niekiedy również polisę na życie i ubezpieczenie niskiego wkładu własnego. Jeżeli bank przeprowadzał wycenę nieruchomości za pomocą biegłego rzeczoznawcy, może nas również obciążyć jej kosztami. Wszystko to zależy od polityki kredytowej danego banku i sprawia, że nasz kredyt hipoteczny może okazać się droższy nawet o ponad 5 procent.

Wróćmy jednak do naszego przykładowego mieszkania za 350 tys. zł. Jeżeli przyjmiemy, że jest to mieszkanie własnościowe, z założoną księgą wieczystą, które kupujemy na rynku wtórnym za 100 proc. kredytu hipotecznego i skorzystaliśmy z pomocy agenta nieruchomości, to pomijając dodatkowe koszty kredytu hipotecznego (które w zależności od oferty banku i parametrów kredytu mogą wynieść nawet 20 000 zł), będziemy musieli dołożyć do ceny zakupu ni mniej, ni więcej niż 21 614,40 zł. Dodatkowe koszty zakupu nieruchomości to niebagatelne sumy, o których musimy pamiętać, planując mieszkaniowe transakcje. Bo kosztów tych w żaden sposób nie unikniemy i może się okazać, że na nasze wymarzone cztery ściany po prostu (jeszcze) nas nie stać.

Przepisy prawne związane z kosztami nabycia nieruchomości:

• Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych – Dz. U. z 2007 r., Nr 68, poz. 450, z późn zm.
• Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych – Dz. U. z 2005 r., Nr 167, poz. 1398, z późn. zm.
• Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dni 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej – Dz. U. z 2004 r., Nr 148, poz. 1564, z późn. zm.