Książeczki mieszkaniowe – co można z nimi zrobić?

Od 1 kwietnia 2009 r. obowiązują nowe przepisy rozszerzające katalog inwestycji uprawniających do otrzymania premii gwarancyjnej w związku z likwidacją starej książeczki mieszkaniowej. Nie trzeba już kupować mieszkania czy budować domu – premię gwarancyjną otrzymamy również na wymianę okien lub instalacji gazowej czy elektrycznej lub na wpłata na fundusz remontowy wspólnoty lub spółdzielni mieszkaniowej. Jednak niestety im nowsza książeczka, tym dłużej będziemy czekać na pieniądze

O premię mogą się ubiegać właściciele tzw. starych książeczek wystawionych do 23 października 1990 r. z wkładem utrzymanym przez co najmniej 5 lat. Wskutek hiperinflacji w latach 90.ubiegłego wieku zgromadzone na nich wkłady oszczędnościowe na cele mieszkaniowe uległy dewaluacji. Państwo jako rekompensatę za te straty wypłaca ich posiadaczom tzw. premię gwarancyjną. Mogą oni przeznaczyć ją na wydatki mieszkaniowe, które wymienia ustawa o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, udzielaniu premii gwarancyjnych oraz refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych. Z punktu widzenia nabywcy mieszkania najważniejsze wydatki wymienione w ustawie to:

• zakup mieszkania lub domu jednorodzinnego – ustawa pozwala wypłacić premie osobom, które już stawiają dom lub czekają, aż deweloper albo spółdzielnia wybuduje mieszkanie. Można ją otrzymać na określonym etapie inwestycji – budowa własnego domu jednorodzinnego musi być zaawansowana w co najmniej 20 proc. jego wartości kosztorysowej (takie imienne zaświadczenie wydaje na właściciela lub współwłaściciela książeczki inspektor nadzoru w terminie nie wcześniej niż 30 dni przed złożeniem wniosku o likwidację książeczki mieszkaniowej), przy zakupie nowego mieszkania (budowanego przez spółdzielnię lub dewelopera) premia przysługuje najwcześniej w momencie wpłacenia 50 proc. wkładu budowlanego (spółdzielnia) lub 50 proc. wartości kosztorysowej lokalu (deweloper). W przypadku mieszkania premii nie dostaje się do ręki, ale jest przekazywana inwestorowi (czyli przelewana na konto dewelopera/spółdzielni). Premia nie może być większa niż koszt budowy 55 m kw. lokalu mieszkalnego w domu wielorodzinnym bądź 70 m. kw. w domu jednorodzinnym (ten koszt jest osobno ustalany). Z premii można skorzystać tylko kupując samodzielnie całe mieszkanie – kupno na współwłasność (np. przez narzeczonych) do premii nie uprawnia;
• wykup mieszkania komunalnego;
• nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej (z wyjątkiem nabycia tego prawa w części ułamkowej);
• na uzyskanie odrębnej własności lokalu mieszkalnego powstałego w drodze przebudowy, rozbudowy lub nadbudowy budynku mieszkalnego lub pomieszczeń niemieszkalnych (premia przysługuje najwcześniej w momencie wpłacenia 50% wartości kosztorysowej lokalu);
• na wpłatę partycypacji do towarzystwa budownictwa społecznego w wysokości nie niższej niż 20 proc. ostatecznych kosztów budowy, przypadających na dany lokal mieszkalny
• na opłacenie wynajmu mieszkania wzniesionego przez towarzystwo budownictwa społecznego (likwidujący książeczkę musi przedstawić bankowi PKO BP umowę najmu oraz dokument potwierdzający dokonanie wpłaty na poczet części kosztów budowy lub kaucji w wysokości przekraczającej 3 proc. wartości odtworzeniowej lokalu);
• na wykup mieszkania lokatorskiego lub wynajętego na własność.

Od pierwszego kwietnia 2009 r. wachlarz tych wydatków powiększono o:

• wkład własny przy kredycie hipotecznym na realizację jednego z celów wymienionych w ustawie. Chodzi np. o kredyt na zakup lokalu, budowę domu czy przebudowę budynku. Środki na wkład własny nie będą wypłacane właścicielowi książeczki do ręki – bank PKO BP przekaże je bankowi udzielającemu kredytu;
• przekształcenie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w odrębną własność;
• na całkowitą spłatę kredytu mieszkaniowego z tzw. starego portfela, czyli zaciągniętego przed 31 maja 1992 r. Okres spłaty tych został wraz z nowelizacją ustawy wydłużony do 2012 roku. Nowe przepisy przewidują również skrócenie okresu regularnej spłaty zadłużenia, które warunkuje umorzenie zaległości z 20 na 10 lat. Prawo do premii będą mieli nawet ci, którzy spłacili już kredyt przed 1 kwietnia, ale w takim przypadku wniosek o likwidację książeczki mieszkaniowej i wypłatę premii gwarancyjnej powinien zostać złożony w okresie pierwszych sześciu miesięcy roku realizacji uprawnienia do premii gwarancyjnej, określonego w harmonogramie – patrz niżej;
• remont mieszkania lub domu jednorodzinnego polegający na wymianie okien lub instalacji gazowej albo elektrycznej;
• wpłatę na fundusz remontowy wspólnoty mieszkaniowej lun spółdzielni kwoty należnej za 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku o likwidację książeczki. Warunkiem dodatkowym jest to, by kwota wydatków wspólnoty lub spółdzielni poniesionych w okresie ostatnich 24 miesięcy na remont części wspólnych budynku, w którym znajduje się lokal mieszkalny ­- w części odpowiadającej udziałowi właściciela książeczki w kosztach remontów nieruchomości wspólnej – była co najmniej równa tej wpłacie.

Uwaga – w przypadku dwóch ostatnich inwestycji (wymiana okien/instalacji, wpłata na fundusz remontowy) możliwość ubiegania się o premię nie powstaje od razu. Data powstania uprawnienia powstaje po określonej dacie – zależnej od daty założenia książeczki mieszkaniowej:

1.) od dnia 1 kwietnia 2009 r. dla książeczek wystawionych włącznie do roku 1968,

2.) od dnia 1 stycznia 2010 r. dla książeczek wystawionych w latach 1969-1972,

3.) od dnia 1 stycznia 2011 r. dla książeczek wystawionych w latach 1973-1975,

4.) od dnia 1 stycznia 2012 r. dla książeczek wystawionych w latach 1976-1979,

5.) od dnia 1 stycznia 2013 r. dla książeczek wystawionych w latach 1980-1985,

6.) od dnia 1 stycznia 2014 r. dla książeczek wystawionych w 1986 r.,

7.) od dnia 1 stycznia 2015 r. dla książeczek wystawionych w 1987 r.,

8.) od dnia 1 stycznia 2016 r. dla książeczek wystawionych w 1988 r.,

9.) od dnia 1 stycznia 2017 r. dla książeczek wystawionych w latach 1989-1990.

Złożenie wniosku o likwidację książeczki i wypłatę premii gwarancyjnej musi nastąpić w ciągu 6 miesięcy od daty uzyskania uprawnienia. Przykład: jeśli książeczka jest z roku 1974, a remont przeprowadzono w 2009 r., a więc przed terminem nabycia uprawnień do likwidacji książeczki (czyli przed 1 stycznia 2011 r.), właściciel książeczki ma czas na złożenie wniosku tylko od 1 stycznia 2011 do 30 czerwca 2011 r. W przypadku złożenia wniosku 1 lipca 2011 r. bank odmówi mu wypłaty premii gwarancyjnej. Jeśli jednak właściciel, który ma książeczkę z 1974 roku, przeprowadzi remont w maju 2011 r. (a więc po 1 stycznia 2011 r., czyli po terminie nabycia według harmonogramu uprawnienia do premii), wniosek o likwidację książeczki musi złożyć w terminie 90 dni od daty wystawienia faktury, czyli według normalnych reguł – o nich poniżej.

Jak uzyskać premię?

Pieniądze z książeczki można uzyskać dopiero po poniesieniu wydatków (za wyjątkiem wykorzystanie premii jako wkładu własnego przy zaciąganiu kredytu lub w trakcie prowadzenia inwestycji, np. budowy domu lub zakupu budowanego mieszkania). Najpierw więc trzeba np. przeprowadzić remont albo kupić mieszkanie i dopiero wtedy można się starać o premię. Właściciel książeczki powinien złożyć w dowolnym oddziale PKO BP wniosek o likwidację książeczki mieszkaniowej i wypłatę premii gwarancyjnej (razem z książeczką oraz dowodem osobistym). Pracownik banku powie, jakie dokumenty będą jeszcze potrzebne – patrz niżej.

Uwaga – do banku z książeczką należy się zgłosić w ciągu 90 dni od poniesienia wydatku. Te 90 dni to tzw. termin zawity, jeżeli złoży się wniosek po jego upływie, nie będzie żadnych szans na wypłatę premii. Po nabyciu mieszkania lub domu na własność (jeśli nie pobraliśmy premii wcześniej) 90 dni liczy się od daty podpisania umowy w formie aktu notarialnego albo też od uprawomocnienia się wpisu do księgi wieczystej. Jeżeli chodzi o wymianę okien, datą, od której biegnie ten termin, jest data wystawienia faktury za wykonaną usługę lub zakup materiału, a przy remoncie instalacji – data sporządzenia protokołu jej odbioru, w przypadku spłaty kredytu – data jego uregulowania, natomiast przy zaciąganiu kredytu – data zawarcia umowy kredytowej.

Jaka jest wysokość premii gwarancyjnej?

Wysokość premii gwarancyjnej zależy od wielu czynników, a algorytm jej wyliczania jest stosunkowo skomplikowany. W celu określenia jej wysokości najlepiej skierować się do banku. Przeciętna wysokość premii gwarancyjnej wynosiła w ostatnich latach 6 tys. zł.

Wszystko musi zostać w rodzinie

Książeczki nie można niestety scedować na dowolną osobę. Cesję można przeprowadzić tylko między małżonkami (nawet rozwiedzionymi), rodzicami i dziećmi (również między przysposobionym i przysposabiającym), dziadkami i wnukami, rodzeństwem, także przyrodnim, macochą i ojczymem oraz pasierbami. Cesji dokonuje się na pisemny wniosek właściciela książeczki mieszkaniowej, a gdy należy ona do osoby małoletniej – po uzyskaniu zgody sądu rodzinnego i opiekuńczego. W razie śmierci posiadacza książeczki podlega ona dziedziczeniu.

A co w przypadku, kiedy po przeniesieniu praw jedna osoba stanie się właścicielem kilku książeczek mieszkaniowych? Bank musi takiej osobie wypłacić premię z każdej książeczki, przy czym premia jest naliczana w odniesieniu do sumy wniesionych wpłat nieprzekraczających kosztów budowy 55 mkw. powierzchni użytkowej mieszkania albo 70 mkw. powierzchni użytkowej domu jednorodzinnego.

Jakich dokumentów wymaga bank?

• Przy zakupie lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego od dewelopera na rynku pierwotnym (na etapie procesu inwestycyjnego): pozwolenie na budowę, notarialnie sporządzona umowa zobowiązująca do wybudowania lokalu lub domu, zaświadczenia od dewelopera o jego numerze konta bankowego oraz o kosztorysowej wartości lokalu lub domu, o wysokości dokonanej wpłaty, dowód złożenia w sądzie wniosku o wpis do księgi wieczystej roszczenia o ustanowienie odrębnej własności;
• przy zakupie lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego od dewelopera na rynku pierwotnym (po zakończeniu procesu inwestycyjnego): akt notarialny;
• Przy budowie domu jednorodzinnego we własnym zakresie (po zakończeniu procesu inwestycyjnego): decyzja o dopuszczeniu domu do użytkowania;
• przy przekształceniu spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu: umowa o przekształcenie;
• przy zakupie na rynku wtórnym: akt notarialny;
• wymiana okien: faktura zakupu lub wykonania usługi oraz potwierdzenie tytułu prawnego do lokalu lub domu. Dla lokali spółdzielczych będzie to zaświadczenie ze spółdzielni o przysługującym prawie, a gdy chodzi o własność – akt notarialny lub odpis z księgi wieczystej;
• wymiana instalacji gazowej lub elektrycznej: faktura zakupu lub wykonania usługi, protokół sprawdzenia odbiorczego instalacji wykonany przez uprawnionego gazownika lub elektryka oraz kserokopia jego świadectwa kwalifikacyjnego;
• wkład własny przy kredycie: umowa kredytowa podpisana z bankiem (bank musi zgodzić się w umowie na sfinansowanie części wkładu własnego z premii gwarancyjnej);
• spłata starego kredytu: zaświadczenie ze spółdzielni mieszkaniowej potwierdzające dokonanie całkowitej spłaty kredytu obciążającego lokal mieszkalny właściciela książeczki mieszkaniowej.

Jeśli nasz wniosek okaże się niekompletny, bank wezwie nas do jego uzupełnienia w terminie nie dłuższym niż 30 dni.

Na jakie wydatki powinniśmy się przygotować?

• cesja książeczki mieszkaniowej kosztuje 70 zł;
• pierwsze zaświadczenie o wysokości zgromadzonych środków na książeczce mieszkaniowej jest bezpłatne, za każde następne trzeba zapłacić 25 zł;
• za likwidację książeczki z wypłatą premii gwarancyjnej płaci się 30 zł;
• likwidacja książeczki bez wypłaty premii jest bezpłatna.

Nowe książeczki mieszkaniowe

Po blisko 20 latach przerwy bank PKO BP  postanowił wykorzystać markę i w unowocześnionej formie reanimował książeczki mieszkaniowe. Nowe książeczki oferują oszczędzającym oprocentowanie zbliżone do lokat bankowych (od 4 do 5,3 proc. w skali roku) i – co szczególnie warte uwagi – są zwolnione z 19-proc. podatku Belki. Ich posiadacze otrzymują także dodatkowe profity przy zaciąganiu kredytu hipotecznego w PKO BP, m.in. niższe prowizje i opłaty. Jest jednak jeden warunek: oszczędności należy gromadzić na książeczkach przez minimum 12 miesięcy.